- Το τέλος της αναλογικής φωτογραφίας
Χαίρομαι ιδιαίτερα, όταν διαπιστώνω ότι με κάποιους ανθρώπους, των οποίων τα γραπτά και τα λεγόμενα παρακολουθώ όσο μπορώ, μοιραζόμαστε μερικούς κοινούς προβληματισμούς και σκέψεις. Για παράδειγμα, κρατάω εδώ και μήνες τα αποκόμματα περιοδικών που αφορούν στη διακοπή παραγωγής των αυτόματων φωτογραφικών μηχανών της Πολαρόιντ. Χαζεύοντας στο διαδίκτυο κείμενα του Νίκου Δήμου, βρήκα ένα σχετικό κείμενό του που δημοσιεύτηκε στο εβδομαδιαίο έντυπο LiFO, από τα λεγόμενα «free-press», στις 22 Μαρτίου 2008 και φέρει τον τίτλο «Γυαλιστερές στιγμές».«Διαβάζοντας το συναρπαστικό νέο μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη «Βίλα Κομπρέ» θυμήθηκα τις φωτογραφίες Πολαρόιντ (παίζουν ρόλο). Η σημερινή γενιά των φωτοκινητών δεν ξέρει βέβαια τι ήταν η Πολαρόιντ εκείνα τα χρόνια… Εκτός από την θαυματουργή αμεσότητα (ένα λεπτό μετά το κλικ, έβλεπες τυπωμένη την φωτογραφία) είχε και την απόλυτη ιδιωτικότητα. Μπορούσες να τραβήξεις όποια προσωπική στιγμή ήθελες, χωρίς να φοβάσαι την αδιακρισία του φωτογραφικού εργαστηρίου.
Πριν την ψηφιακή φωτογραφία, κάθε φιλμ έπρεπε να πάει στον ειδικό που θα το εμφάνιζε και θα το εκτύπωνε. Συνήθως ήταν ο φωτογράφος της γειτονιάς, που γνώριζε τους πελάτες του και σχολίαζε και τις λήψεις: «Ωραία βγήκατε εδώ κύριε Νίκο – αλλά την κοπέλα σας την υποφωτίσατε και της προσθέσατε κιλά». Άντε τότε να είχες τραβήξει κανένα «ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο» και να πέσεις στο στόμα του. Η Πολαρόιντ τα ξεπερνούσε όλα αυτά. Κι όπως δεν υπήρχε και η δυνατότητα αντιγράφων, κάθε φωτογραφία της ήταν ιδιωτική και μοναδική. Απεικόνιζε την άλλη, την κρυφή πλευρά της ζωής. Πριν κυκλοφορήσουν οι βιντεοκάμερες η Πολαρόιντ είχε δημιουργήσει και μία κινηματογραφική που εμφάνιζε αυτόματα το φιλμ (πέθανε γρήγορα μόλις διαδόθηκε το VHS). Γιατί και με τον ερασιτεχνικό κινητογράφο, στα 8 ή σούπερ 8 χιλιοστά, το φιλμ έπρεπε να σταλεί σε εργαστήρια. Αλλά το βασίλειο της Polaroid Corporation ήταν η φωτογραφία με την Polaroid Land Camera (δημιούργημα του δαιμόνιου εφευρέτη Edwin Land). Για σαράντα χρόνια, από το τέλος της δεκαετίας του 40, κυριαρχούσε. Στιγμιαία λήψη – instant – σήμαινε Πολαρόιντ. Και δεν αφορούσε μόνο τους ερασιτέχνες ή τους ηδονοβλεψίες. Στην επαγγελματική φωτογραφία κάθε σοβαρή κάμερα είχε μία «πλάτη Πολαρόιντ».
Με αυτή τράβαγες δοκιμαστικές λήψεις πριν τη οριστική, για να διορθώσεις θέσεις και φωτισμούς. Η Polaroid Land ανακοίνωσε πρόσφατα πως σταματάει την παραγωγή του στιγμιαίου φιλμ. Τις κάμερες τις είχε καταργήσει νωρίτερα. Μένουν πια μόνο οι γυαλιστερές πλαστικοποιημένες λήψεις και οι αναμνήσεις που αποτύπωσαν».
Σε αυτό το σημείο θέλω να συμπληρώσω μερικές σκέψεις. Αν και λάτρης της σύγχρονης τεχνολογίας και θιασώτης της ψηφιακής φωτογραφίας, δηλώνω προβληματισμένος! Μπορεί η ευκολία και το κόστος της φωτογραφίας να έχει γίνει αστείο στις μέρες μας, όμως ο ρομαντισμός που εμπεριείχε μια φωτογραφία έχει εκλείψει παντελώς…
Μετά από μια εβδομάδα ταξιδιού, επιστρέφουμε έχοντας στην φωτογραφική μηχανή καμιά πεντακοσαριά φωτογραφίες. Οι περισσότερες εκ των οποίων απεικονίζουν την ίδια εικόνα, αφού το ψηφιακό «φιλμ» είναι απεριόριστο και ανησυχούμε μήπως και η φωτογραφία μας δεν βγήκε καλή! Χάος στους φακέλους του υπολογιστή… Παντού φάκελοι με φωτογραφίες, άλλες από την ψηφιακή, άλλες από το κινητό, άλλες από email… Μύλος! Και ξαφνικά, μια μέρα «κολλάει» ο υπολογιστής και χάνονται τα πάντα. Υπάρχει το backup (αντίγραφο ασφαλείας) σε cd ή dvd. Και πάλι όμως, δοκιμάστε να «διαβάσετε» στον υπολογιστή σας cd που εγγράψατε πριν δέκα χρόνια. Επτά στα δέκα είναι συνήθως άχρηστα!
Από την άλλη πλευρά, κάθε φορά που ανοίγω το κουτί με τις αναλογικά τυπωμένες φωτογραφίες που κουβαλάω από μικρός, πάντα εμφανίζεται το ίδιο χαμόγελο, πάντα ο ίδιος ενθουσιασμός. Κατασκήνωση, σχολικές εκδρομές, διακοπές, πάρτι γενεθλίων (μέχρι και τα πρώτα γενέθλια «βρίσκονται» εκεί), πενταήμερη, Πάρος, Ίος, Αγγλία, στρατός… όλες οι σημαντικές στιγμές είναι εκεί! Και όσο περνούν τα χρόνια και οι φωτογραφίες ελαφρώς ξεθωριάζουν, τόσο περισσότερο όμορφες και σημαντικές γίνονται! Και μην ξεχνάμε, ότι κάποτε ταξιδεύαμε, στην καλύτερη περίπτωση, με δύο 36άρια φιλμ και σε κάθε φωτογραφία παίρναμε την καλύτερή μας πόζα, λέγαμε «ζζζζζζ», «τσιιιζζζζ» και διάφορα τέτοια και περιμέναμε δυο τρεις βδομάδες, ώστε να εμφανιστούν τα φιλμ και με αγωνία να δούμε «πώς βγήκαμε»… Καλή η τεχνολογία, αλλά κάποια πράγματα έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.
Το τέλος της αυτόματης Πολαρόιντ, σήμανε και το τέλος της παλιάς, καλής, ξεθωριασμένης φωτογραφίας.
